Renty informacje ogólne

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

jest niezdolny do pracy,
ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,
niezdolność do pracy powstała w określonych ustawą okresach składkowych (okres zatrudnienia, okres ubezpieczenia) i nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Za częściowo niezdolną do pracy uważa się osobę, która utraciła w znacznym stopniu - zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji. W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Staż pracy uprawniający do renty

Okres składkowy i nieskładkowy wymagany do przyznania renty uzależniony jest od wieku osoby, w jakim powstała niezdolność do pracy.

Okres ten wynosi:

1 rok jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat
2 lata jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat
3 lata jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat
4 lata jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat
5 lat jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat

Okres wymaganych 5-ciu lat w odniesieniu do osób, u których niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30. roku życia, musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przypadającego przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej, renty szkoleniowej.

Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponad gimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał bez przerwy lub z przerwami nie przekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

Artykułem 24 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. nr 135, poz. 1268) został wprowadzony, z mocą od 1 października 2003 r., nowy zapis art. 57 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Art. 57 ust. 2 umożliwia przyznanie renty nawet wówczas, gdy niezdolność do pracy powstała w okresie późniejszym niż 18 miesięcy od ustania okresów wskazanych w ustawie. Z przepisu tego mogą skorzystać te osoby, które: zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy, spełniają warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego oraz legitymują się co najmniej 20-letnim (w przypadku kobiety) i 25-letnim (w przypadku mężczyzny) okresem składkowym i nieskładkowym.

Jak składać wniosek o przyznanie renty

Zainteresowany otrzymaniem renty (emerytury) lub upoważniony przez taką osobę pełnomocnik składa go na piśmie lub ustnie do protokołu w ZUS, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania, albo u swego pracodawcy. Wniosek taki możesz wycofać, nie później jednak niż do momentu uprawomocnienia się decyzji dotyczącej twojego świadczenia, czyli w terminie jednego miesiąca od dnia doręczenia ci decyzji. Pośrednikiem między ubezpieczonym a ZUS jest pracodawca. Do jego obowiązków, w zakresie przygotowania wniosków rentowych i emerytalnych, należy:

współdziałanie z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania danego świadczenia
wydawanie pracownikowi lub ZUS zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości
przygotowanie wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy (emerytury) i przedłożenie go za zgodą pracownika organowi rentowemu, nie później niż 30 dni przed ustaniem prawa do zasiłków chorobowych (renta) lub przejściem pracownika na emeryturę
poinformowanie niezwłocznie po śmierci pracownika, pozostałej po nim rodziny o warunkach uzyskania renty rodzinnej oraz przygotowanie wniosku o rentę i przedłożenie go w ZUS.

Z obowiązków tych wyłączeni są pracodawcy będący zleceniodawcami, osoby fizyczne zatrudniające pracowników, które nie wypłacają świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, oraz płatnicy składek uiszczający je za siebie i za osoby współpracujące.

Dokumenty, które należy dołączyć do wniosku:

dokument stwierdzający datę urodzenia
kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (ZUS Rp-6)
pisemne zaświadczenie pracodawców, organów, urzędów, organizacji, potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe (zaświadczenie z uczelni)
zaświadczenie o wysokości wynagrodzeń z kolejnych wybranych lat - 10 kolejnych (w jednym ciągu) lub z ostatnich 20 lat poprzedzających złożenie wniosku (czyli jeśli składamy wniosek np. w 2003 r. to 10 kolejnych lat wybieramy z okresu od 1983 r. do 2002 r.), lub legitymacja ubezpieczeniowa z wypisami dotyczącymi zatrudnienia i osiąganych wynagrodzeń (Rp-7)
zaświadczenie o aktualnym stanie zdrowia, jeżeli przyznanie świadczenia jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy (N-9)
wywiad zawodowy (N-10).

Gdy brakuje ci dokumentów potwierdzających zatrudnienie, możesz taki okres udowodnić przy pomocy świadków (ale tylko okresy sprzed 14 listopada 1991 r.). Gdy pracodawca zaprzestał działalności, świadectwo pracy powinien wystawić jego następca prawny. Gdy go brakuje, musisz zwrócić się do odpowiedniego archiwum (należy o nie zapytać w ZUS). To ważne, gdyż na wysokość twojej renty i emerytury ma wpływ okres zatrudnienia (tzw. lata składkowe i częściowo lata nieskładkowe), a także wysokość twoich zarobków.

Okresy składkowe. Wymagana dokumentacja

Okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, w przepisach Ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Ustawy o promocji zatrudnienia instytucjach rynku pracy i Ustawy o pomocy społecznej. Świadectwo pracy, wpis do legitymacji ubezpieczeniowej, potwierdzenie ubezpieczenia przez ZUS.

Okresy zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych:

okresy pozostawania duchownymi przed 1 lipca 1989 r., pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za cały okres podlegania temu ubezpieczeniu
okresy przebywania duchownych na misjach oraz okresy prowadzenia przez duchownych działalności duszpasterskiej wśród Polonii, przypadające po 14 listopada 1991 r. - do dnia wejścia w życie ustawy.Potwierdzenie opłacania składek (zaświadczenie ZUS, książeczka opłat) lub inne potwierdzenie ubezpieczenia.

Okresy działalności kombatanckiej lub równorzędne do niej, a także okresy zaliczane do tej działalności oraz lata podlegania represjom wojennym i okresu powojennego, określone w przepisach o kombatantach oraz o niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.Zaświadczenie kierownika Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Okresy pełnionej w Polsce służby:

w Policji (Milicji Obywatelskiej)
w Urzędzie Ochrony Państwa (w organach bezpieczeństwa publicznego)
w Straży Granicznej
w Służbie Więziennej
w Państwowej Straży Pożarnej
w Służbie Celnej
w Biurze Ochrony Rządu.

Zaświadczenie stosownych organów.

Okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego. Zaświadczenie pracodawcy lub ZUS. Okresy osadzenia w więzieniach lub w innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania za działalność polityczną albo bez wyroku - po 31 grudnia 1956 r. Zaświadczenie prezesa sądu okręgowego lub prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu. Okresy zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeśli powróciły one do kraju po 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów. Dokument potwierdzający nabycie obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji oraz dowody zatrudnienia. Okresy świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych nielegalnych, w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r. Dokumenty lub zeznania świadków, podlegające ocenie i decyzji kierownika Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Okresy pracy przymusowej:

wykonywanej na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie II wojny Światowej
wykonywanej na obszarze ZSRR w okresie od 17 września 1939 r. do 31 grudnia 1956 r.
wykonywanej w kopalniach węgla, kamieniołomach oraz w zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranu podczas odbywania służby wojskowej w Wojsku Polskim. Dokumenty lub zeznania świadków, podlegające ocenie i decyzji kierownika Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Zaświadczenie Wojskowej Komendy Uzupełnień. Okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze państwa polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed 1 stycznia 1975 r. Umowa o naukę zawodu, o przyuczenie do określonej pracy, o nabywanie wstępnego stażu pracy, zaświadczenie pracodawcy. Okresy pracy wykonywanej w czasie odbywania na obszarze państwa polskiego kary pozbawienia wolności, kary aresztu za wykroczenie oraz w czasie tymczasowego aresztowania - w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy. Zaświadczenie wydane przez zakład karny. Okresy niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawie przepisów Kodeksu pracy zostało wypłacone wynagrodzenie lub odszkodowanie. Orzeczenie sądu. Okresy czasowego pozostawania bez pracy na obszarze państwa polskiego z powodu niemożności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego. W tym okresy pobierania zasiłków z funduszu aktywizacji zawodowej, zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków szkoleniowych, wypłacanych z Funduszu Pracy. Zaświadczenie właściwego urzędu pracy. Okresy sprawowania mandatu posła w państwie polskim. Zaświadczenie właściwego organu.

Okresy internowania na podstawie art. 42 dekretu z 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29 poz. 154; z 1982 r. nr 3 poz. 18 oraz z 1989 r. nr 34 poz. 178). Orzeczenie sądu.

Okresy wykonywania działalności twórczej lub artystycznej na obszarze państwa polskiego:

objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne, lub w których ubezpieczony był zwolniony z opłacania składki,
przypadającej przed 1 stycznia 1974 r, uznane przez Komisję ds. Zaopatrzenia Emerytalnego, działającą przy ministrze właściwym do spraw kultury, pod warunkiem że twórca lub artysta opłacał składki na ubezpieczenie społeczne po 31 grudnia 1973 r.

Potwierdzenie opłacania składek lub wykonywania działalności przynoszącej przychody nieobjęte składką, decyzja Komisji ds. Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców lub inny dokument potwierdzający spełnienie wymienionych warunków.

Okresy pracy adwokatów wykonywanej na obszarze państwa polskiego:

objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za którą opłacano składkę na ubezpieczenie społeczne, lub w których występowało zwolnienie od płacenia składki,
przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu. Potwierdzenie opłacania składek lub wykonywania pracy (działalności), z której przychody nie były objęte składką, zaświadczenie pracodawcy.

Okresy wykonywania na terenie państwa polskiego pracy nakładczej:

objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które płacono składkę na ubezpieczenie społeczne, lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,
przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeśli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na postawie przepisów kodeksu pracy. Potwierdzenie opłacania składek lub zaświadczenie o okresach uzyskiwania przychodów zwolnionych z opłacania składki, zaświadczenie pracodawcy.

Okresy pracy na obszarze państwa polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w Centralnym Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych, spółdzielniach kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

pracy objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacano składki za to ubezpieczenie, lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki
przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu. Potwierdzenie opłacania składek lub zaświadczenie o okresach uzyskiwania przychodów zwolnionych z opłacania składek. Zaświadczenie pracodawcy.

Okresy pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze państwa polskiego:

objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacano składkę na ubezpieczenie, lub w których występowało zwolnienie od płacenia składki
prowadzonej przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeśli prowadzenie działalności gospodarczej odpowiadało warunkom ubezpieczenia.

Potwierdzenie opłacania składek lub zaświadczenie o okresie uzyskiwania przychodów zwolnionych z opłacania składek, zaświadczenie pracodawcy.

Okresy współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze państwa polskiego, objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego oraz okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacano składkę ubezpieczeniową, lub w których występowało zwolnienie od płacenia składki. Potwierdzenie opłacania składek lub prowadzenia działalności zwolnionej z ich opłacania. Okresy ubezpieczenia społecznego duchownych na obszarze państwa polskiego, za które opłacano składkę na to ubezpieczenie, lub w którym występowało zwolnienie od opłacania składki. Potwierdzenie opłacania składek lub okresu ubezpieczenia, podczas którego nie było obowiązku opłacania składek. Okresy pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu na obszarze państwa polskiego po ukończeniu 15. roku życia, z wyjątkiem okresów pobierania stypendium przez osoby uczące się lub studiujące w systemie studiów dziennych. Zaświadczenie właściwego organu.

Okresy nieskładkowe

Okresy nieskładkowe Wymagana dokumentacja Okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów art. 92 Kodeksu pracy. Zaświadczenie pracodawcy. Okresy pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego. Zaświadczenie pracodawcy. Okresy pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Decyzja ZUS. Okresy pobierania zasiłku chorobowego i opiekuńczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu obowiązku ubezpieczenia. Decyzja ZUS. Okresy pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub po ustaniu obowiązku ubezpieczenia społecznego z innego tytułu. Decyzja ZUS. Okresy niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeśli za te okresy, na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zostało wypłacone odszkodowanie. Orzeczenie sądu, zaświadczenie pracodawcy. Okresy niewykonywania pracy w okresie przed 4 czerwca 1989 r. na skutek represji politycznych - nie więcej jednak niż 5 lat. Dokumenty lub zeznania świadków podlegające ocenie i decyzji kierownika Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Okresy przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem:

w wieku do 4 lat, w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat
na które ze względu na jego stan fizyczny psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach 3 lat na każde dziecko. Zaświadczenie lub oświadczenie osoby zainteresowanej i skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.
zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia dziecka.

Okresy przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty, okresy opieki pielęgnacyjnej nad inwalidą wojennym zaliczonym do I grupy inwalidzkiej lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz samodzielnej egzystencji, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia. Oświadczenie osoby sprawującej opiekę oraz orzeczenie komisji lekarskiej lub lekarza orzecznika i zaświadczenie potwierdzające status inwalidy wojennego osoby podopiecznej. Okresy przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty, okresy niewykonywania pracy, w granicach do 6 lat, spowodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny, zaliczonym do I grupy inwalidzkiej lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy i samodzielnej egzystencji, albo uznanym za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia. Oświadczenie osoby sprawującej opiekę oraz orzeczenie komisji lekarskiej lub lekarza orzecznika ZUS. Okresy studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu. Zaświadczenie wydane przez jednostkę prowadzącą studia. Okresy asystenckich studiów przygotowawczych. Zaświadczenie wydane przez jednostkę prowadzącą studia. Okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem jednak ukończenia tej nauki w wymiarze określonym w programie studiów. Zaświadczenie wystawione przez szkołę wyższą lub dyplom ukończenia. Okresy dokształcania zawodowego lekarzy w klinikach akademii medycznych i oddziałach instytutów naukowych jako wolontariuszy - w granicach 1 roku. Zaświadczenie kliniki AM lub instytutu naukowego. Okresy urlopu bezpłatnego oraz przerw w zatrudnieniu, w razie nie udzielenia urlopu bezpłatnego małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, stałych przedstawicielstwach przy ONZ, w innych misjach specjalnych za granicą, w instytucjach, w ośrodkach informacji i kultury za granicą. Zaświadczenie instytucji kierującej do pracy za granicą. Okresy udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłacone zostały z Funduszu Pracy zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe lub stypendia. Zaświadczenia właściwego urzędu pracy. Okresy pobierania zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego. Decyzja właściwego urzędu pracy.

Rodzaje rent

Renta stała przysługuje osobie, której niezdolność do pracy została uznana za trwałą.
Renta okresowa - jeśli niezdolność do pracy ma charakter czasowy. Przysługuje ona przez okres wskazany w decyzji organu rentowego.
.Renta szkoleniowa - jeśli ubezpieczony spełni warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy i uzyska orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, może otrzymać rentę szkoleniową. Renta przyznawana jest na okres 6 miesięcy. Na wniosek starosty istnieje możliwość przedłużenia tego okresu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego o dalsze 30 miesięcy. Okres 6 miesięcy może ulec skróceniu, jeśli przed upływem tego okresu starosta zawiadomi organ rentowy o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu lub o tym, że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.
.Renta rodzinna - przysługuje członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki potrzebne do uzyskania tych świadczeń. Przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10 poz. 49 z późn. zm.).
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14 grudnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r., Nr 273, poz. 2711).
Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 191, poz.1368)
Ustawa z 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 17 poz. 95).
Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162 poz. 1118 z późn. zm., oraz Dz. U. Nr 162 poz. 1119 z późn. zm.).
Ustawa z 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych, powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz. U. Nr 199 poz. 1674).
Uchwała Sądu Najwyższego (sygn. III ZP 10/01).
Ustawa o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2002 r., Nr 199, poz. 1673).